โรคย้ำคิดย้ำทํา (OCD) อาการระยะเริ่มต้นและแนวทางป้องกัน

โรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive-Compulsive Disorder หรือ OCD) เป็นโรคที่ทำให้ผู้ป่วยเกิด ความคิดหรือความกังวลซ้ำ ๆ (Obsessions) และเกิดพฤติกรรมหรือการกระทำซ้ำ ๆ (Compulsions) แม้ว่าเราต่างจะเคยได้ยินเกี่ยวกับโรคนี้กันมาบ้าง แต่หลายคนอาจไม่ทันสังเกตว่าตัวเองกำลังมีอาการนี้หรือไม่? หรือเสี่ยงที่จะเป็นในอนาคตแค่ไหน วันนี้ KLARITY จะพาไปทำความเข้าใจกับอาการเบื้องต้น สาเหตุ และการป้องกัน

โดยทั่วไป ประมาณ 50% ของผู้ป่วย OCD จะเริ่มมีอาการตั้งแต่วัยเด็กหรือวัยรุ่น อายุเฉลี่ยของการเริ่มมีอาการคือราว 19 ปี หากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม อาการอาจรุนแรงขึ้นจนกระทบต่อการเรียน การทำงาน และความสัมพันธ์ในชีวิตประจำวัน

อาการของโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD)

โรค OCD แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มอาการหลัก ได้แก่ อาการย้ำคิด (Obsessions) และ อาการย้ำทำ (Compulsions) ซึ่งมักเกิดควบคู่กัน

อาการย้ำคิด (Obsessions)

คือความคิด ภาพ หรือแรงกระตุ้นที่เกิดขึ้นซ้ำ ๆ ในใจจนผู้ป่วยรู้สึกวิตกกังวล ไม่สามารถควบคุมได้ เช่น

• กลัวความสกปรกหรือเชื้อโรคมากเกินไป
• กลัวว่าจะทำให้คนอื่นตกอยู่ในอันตราย
• มีความคิดไม่เหมาะสมเกี่ยวกับเรื่องเพศหรือศีลธรรม
• กังวลว่าจะทำอะไรผิดพลาด
• หมกมุ่นกับความสมมาตร ความเป็นระเบียบ หรือความสมบูรณ์แบบ
• ถามหรือขอคำยืนยันจากผู้อื่นซ้ำ ๆ เพื่อให้สบายใจ
  

อาการย้ำทำ (Compulsions)

คือพฤติกรรมที่ทำซ้ำเพื่อคลายความกังวล แม้ไม่อยากทำแต่รู้สึก “ต้องทำ” เช่น

• ล้างมือหรืออาบน้ำบ่อยเกินไป
• ตรวจประตู กลอน หรือสวิตช์ไฟซ้ำ ๆ
• จัดเรียงสิ่งของให้เป็นระเบียบหรือสมมาตร
• เก็บของที่ไม่มีประโยชน์หรือมูลค่า
• พูดคำเดิมหรือสวดมนต์ซ้ำ ๆ
• มีพิธีกรรมเกี่ยวกับตัวเลข เช่น ต้องทำในเวลาที่กำหนด หรือชอบนับเลขตลอดเวลา
• หลีกเลี่ยงการสัมผัสสิ่งของบางอย่างเพราะกลัวสกปรก

สาเหตุของโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD)

แม้ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของโรคนี้ แต่มีปัจจัยที่เกี่ยวข้องหลายด้าน ได้แก่

• พันธุกรรม: หากสมาชิกในครอบครัวมีอาการ OCD ตั้งแต่วัยเด็กหรือวัยรุ่น จะเพิ่มความเสี่ยงมากขึ้น
• โครงสร้างสมอง: ผู้ป่วยมักมีความผิดปกติในส่วน frontal cortex และ subcortical ซึ่งควบคุมการคิดและการยับยั้งพฤติกรรม
• การติดเชื้อสเตรปโทคอกคัสในเด็ก (PANDAS Syndrome): เด็กที่เคยมีอาการเจ็บคอหรือไข้อีดำอีแดงจากเชื้อนี้อาจพัฒนาเป็น OCD ได้
• บาดแผลทางจิตใจ: การถูกกดดันหรือเผชิญเหตุการณ์รุนแรงในวัยเด็ก
• ปัจจัยทางอารมณ์และความเครียด: ความเครียดสะสมเรื้อรังสามารถกระตุ้นให้อาการกำเริบได้

แนวทางป้องกันโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD) และดูแลตัวเอง

หากรู้ทันอาการเหล่านี้เราสามารถ “ป้องกัน” และ “ดูแลจิตใจให้แข็งแรงขึ้น” ได้ ด้วยการสร้างสมดุลให้ร่างกาย สมอง และความคิดได้ด้วยวิธีนี้ 

สังเกตความคิดและพฤติกรรมของตัวเอง

หากเริ่มรู้สึกว่าความคิดบางอย่างหมุนวนหรือซ้ำซากเกินไป จนเริ่มรบกวนชีวิตประจำวัน ควรรีบปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต เพราะการรับรู้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้นคือก้าวแรกของการเยียวยา

จัดการความเครียดอย่างเหมาะสม

ให้ร่างกายและใจได้พัก ออกกำลังกายสม่ำเสมอ หรือฝึกสมาธิวันละเล็กน้อย เพื่อคลายความตึงเครียดและปรับสมดุลทางอารมณ์

บำรุงสมองและอารมณ์ให้สมดุล

อาหารที่มีกรดไขมันดี เช่น Omega-3 มีส่วนช่วยให้สมองทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ และสนับสนุนสุขภาพจิตให้แข็งแรง ลดความเครียดและอารมณ์แปรปรวน แนะนำ KLARITY Omega-3 Norway Daily สำหรับดูแลสมองและหัวใจในทุกวัน หรือ KLARITY Omega-3 Norway Ultra + Astaxanthin ที่เสริมสารต้านอนุมูลอิสระระดับเซลล์ ช่วยให้สมองปลอดโปร่งและใจนิ่งขึ้น

เปิดใจพูดคุยกับคนใกล้ชิด

การมี “พื้นที่ปลอดภัยทางอารมณ์” สำคัญมาก พูดคุยกับคนที่ไว้ใจ เพื่อช่วยแบ่งเบาความกังวล และรับพลังบวกจากคนรอบข้าง เหมือนที่ เอมิลี่ ใช้ความอบอุ่นจากการเชื่อมโยงกับผู้คนเป็นแรงเยียวยาใจ

เข้าพบผู้เชี่ยวชาญทันทีเมื่ออาการเริ่มรบกวนชีวิต

หากอาการเริ่มกระทบต่อการทำงาน การนอน หรือความสัมพันธ์ อย่ารอให้หนักขึ้น เพราะยิ่งรักษาเร็ว โอกาสฟื้นตัวและควบคุมอาการได้ดียิ่งสูง

สรุป

โรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD) เป็นโรคที่สามารถรักษาและควบคุมได้ หากได้รับการดูแลอย่างถูกวิธีตั้งแต่ระยะเริ่มต้น การเข้าใจสาเหตุ อาการ และแนวทางป้องกันคือก้าวแรกในการดูแล “สุขภาพใจ” ของเราให้แข็งแรงยิ่งขึ้น